MỞ ĐẦU
Bệnh Lở mồm long móng (LMLM) là bệnh nguy hiểm được quan tâm hàng đầu, đây là bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây lan rất nhanh, rất mạnh, rất rộng của các loài động vật móng guốc chẵn: trâu, bò, heo, dê, cừu, hươu, nai… Bệnh gây ra do loài virus hướng thượng bì có đặc điểm sốt và có mụn nước ở miệng và kẽ chân. Bệnh thường gây ra hậu quả nghiêm trọng về các mặt kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường nên đã được xếp số một thuộc bảng A trong danh mục các bệnh truyền nhiễm của gia súc, đồng thời được ghi vào danh sách chính thức trong Bộ luật Quốc tế của Tổ chức Dịch tễ học thế giới (Office International des Epizooties – OIE) về các bệnh cấm buôn bán, vận chuyển động vật và sản phẩm động vật giữa các nước.
Bệnh gây thành dịch cho hàng loạt trâu, bò, heo… trong cùng một thời gian, làm tê liệt cày kéo và tổn thất nặng nề về kinh tế của các hộ chăn nuôi. Do đó, tại các vùng có bệnh xảy ra gặp rất nhiều khó khăn trong chăn nuôi và trồng trọt.
Bệnh có đặc tính là khả năng lây lan nhanh, mạnh, chỉ trong một thời gian ngắn bệnh có thể lây nhiễm từ nhà này sang nhà khác, từ vùng này sang vùng khác. Sự lây lan không chỉ do tiếp xúc giữa động vật khỏe với động vật mắc bệnh mà còn qua nhiều đường kể cả qua đường không khí. Vì vậy bệnh thường phát thành đại dịch gây thiệt hại về chăn nuôi, ảnh hưởng đến nền kinh tế của nhiều nước thuộc nhiều châu lục trên thế giới.
Tỷ lệ chết do bệnh LMLM thường thấp, khoảng 2 – 5% ở gia súc trưởng thành, ở gia súc non như bê, nghé, heo con tỷ lệ chết cao từ 20 – 50%.
Mặc dù bệnh xuất hiện như là bệnh nhẹ, thường gây tử vong thấp, ngoại trừ ở con vật non hay suy nhược nhưng thiệt hại về mặt kinh tế là rất quan trọng vì những vùng có dịch không được buôn bán, vận chuyển, giết mổ.
Hậu quả chính của bệnh LMLM là sau khi mắc bệnh, gia súc trở nên gầy yếu, tạo điều kiện cho các bệnh kế phát. Ảnh hưởng lớn nhất của bệnh là đối với chăn nuôi bò sữa. Sau khi mắc bệnh, bò sữa sẽ giảm sản lượng sữa, có thể dẫn đến viêm vú mạn tính, từ đó làm giảm sức sản xuất trong khoảng thời gian dài. Sảy thai, giảm sức sinh sản và què chân kéo dài là những hậu quả thường gặp và trong một số trường hợp bệnh còn gây ra bệnh tim mạn tính.
Ở Gia Lai, từ năm 1995 đến nay, dịch bệnh diễn biến rất phức tạp, gây thiệt hại lớn về kinh tế của người dân trên địa bàn. Do vậy tại Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIII đã hoạch định phát triển ngành sản xuất chăn nuôi từ nay đến năm 2015 trong đó nhấn mạnh: “ Phát triển và nâng cao chất lượng đàn gia súc, đẩy mạnh mô hình chăn nuôi trang trại theo hướng công nghiệp, tăng cường công tác phòng chống dịch bệnh LMLM ở gia súc, dịch tai xanh ở heo, dịch cúm gia cầm…” Từ định hướng trên, các ngành các cấp của tỉnh đã có nhiều biện pháp để nâng cao chất lượng đàn gia súc và phòng, chống dịch bệnh, đặc biệt là dịch bệnh Lở mồm long móng.
Để góp phần vào công tác phòng, chống dịch bệnh Lở mồm long móng trên địa bàn tỉnh Gia Lai trong thời gian đến có hiệu quả hơn, chúng tôi tiến hành đề tài “Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ học và biện pháp phòng, chống bệnh Lở mồm long móng gia súc tại tỉnh Gia Lai“.
* Mục tiêu nghiên cứu
– Xác định đặc điểm dịch tễ về bệnh LMLM ở các loài vật nuôi tại tỉnh Gia Lai.
– Đề xuất biện pháp phòng, chống bệnh thích hợp nhằm tiến tới khống chế và thanh toán hoàn toàn bệnh LMLM tại địa phương.
* Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ học về bệnh LMLM ở tỉnh Gia Lai có thể xác định được type virus thường gây bệnh LMLM, tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ chết theo lứa tuổi, tỷ lệ mắc bệnh theo mùa, tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ chết theo loài gia súc, hệ số tháng dịch, hệ số năm dịch… tại tỉnh Gia Lai để có cơ sở đề xuất lịch tiêm phòng ở từng địa phương; những biện pháp phòng, chống bệnh hiệu quả nhất.
Kết quả của nghiên cứu sẽ góp phần vào những nghiên cứu khoa học và những nghiên cứu khả thi trong việc phòng chống bệnh LMLM, tiến tới khống chế hoàn toàn bệnh.
Đề tài cũng có ý nghĩa thực tế trong việc hoạch định phương hướng và phương pháp thích hợp cho từng địa phương nhằm quản lý dịch bệnh ở vật nuôi nói chung và bệnh LMLM nói riêng.
* Giới hạn đề tài
– Do thời gian thực hiện đề tài có hạn nên chúng tôi chỉ thu thập số liệu–bệnh LMLM ở Chi cục thú y tỉnh Gia Lai và điều tra dịch tễ ở 3 huyện An Khê, Đak Pơ và Mang Yang.
-Về loài gia súc: Chỉ điều tra bệnh LMLM ở các loài trâu, bò, heo, dê.
