MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Việt Nam có hệ thống sông, suối, ao, hồ, ruộng… khá đa dạng và phong phú, thuận lợi cho sự sinh trưởng và phát triển của nhiều loài ốc nước ngọt như: ốc đá (Cipangopaludina lecythoides), ốc vặn (Sinotaia reevei), ốc nhồi (Pila polita), ốc lác (Pila conica)… Bên cạnh giá trị về dinh dưỡng và kinh tế, ốc còn có nhiều lợi ích về mặt y học đặc biệt là y học cổ truyền như: Ốc đá (Cipangopaludina lecythoides) dùng để chữa nhiệt tích, tiểu tiện không thông, hoàng đản, cước khí, thủy thủng, sang trĩ, mắt đỏ sưng đau, đinh nhọt…; ốc vặn (Sinotaia reevei) chữa phiên vị (chứng ăn vào nôn ra), hoàng đản, kiết lỵ, lòi dom (trĩ), mạch lươn, táo bón. Vỏ ốc vặn nung khô, tán bột uống trị ho có đờm, đau dạ dày ợ chua, đau bụng…; ốc nhồi được dùng để trị tiểu tiện bất thông, chứng vàng da, cước khí (đau gót chân), thủy thủng, mắt sưng đỏ đau, bệnh trĩ đại tiện ra máu…[4], [15].
Trong các loài ốc nước ngọt, ốc nhồi (Pila polita, Deshayes, 1830), thuộc họ Pilidae, bộ Chân bụng trung (Mesogastropoda), lớp Chân bụng (Gastropoda), ngành Thân mềm (Mollusca). Sự phân bố của ốc nhồi rất rộng, trên thế giới ốc nhồi được tìm thấy nhiều ở Inđônêxia, Đông Dương, Trung Quốc (Quảng Đông, Vân Nam) [1], [13]. Việt Nam nói chung và Đăk Lăk nói riêng cũng là một trong những nơi có điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của ốc nhồi.
Ốc nhồi là loài đặc sản có giá trị kinh tế (giá bán trên thị trường hiện nay tại các chợ Ea Tam, Tân An, Buôn Ma Thuột của thành phố Buôn Ma Thuột là 40.000 – 45.000/1kg). Ốc nhồi có thịt thơm ngon, giàu chất dinh dưỡng nên được nhiều người ưa chuộng. Chúng thường được chế biến thành nhiều món ăn ngon, có hương vị độc đáo. Theo Bác sĩ Hương Liên, Tạp chí văn hóa nghệ thuật ăn uống ngày 07/10/2007, về thành phần hóa học, trong 100g ốc nhồi có 77,6g nước; 11,9g protid; 7,6g glucid; 0,7g lipid; cung cấp khoảng 86 calo. Nó còn là một thức ăn rất giàu muối khoáng, đặc biệt là canxi, phospho (1357mg canxi, 191mg phospho trong 100g ốc) và có nhiều loại vitamin (0,05mg vitamin B1; 0,17mg vitamin B2; 2,2mg vitamin PP…). Chất protid của ốc nhồi cũng thuộc loại tốt, qua phân tích người ta thấy có rất nhiều axit amin cần thiết cho cơ thể như lysine, methionine, phenylalanine, valine, leucine, isoleucine, threonine và tryptophan (8 trên 10 axit amin cần thiết) [12].
Do nhu cầu ốc nhồi ở thị trường khá cao, tình trạng khai thác đánh bắt và việc sử dụng các hóa chất bảo vệ thực vật khá phổ biến và không hợp lí nên nguồn lợi ốc nhồi đang giảm sút một cách đáng kể. Để đáp ứng nhu cầu lớn của thị trường về ốc nhồi trong tương lai thì cần phải xây dựng được quy trình sinh sản và nuôi ốc nhồi thương phẩm. Vì vậy, cần phải hiểu rõ một số đặc điểm sinh học của chúng. Hiện nay, những công trình nghiên cứu về ốc nhồi chưa nhiều cả ở nước ngoài lẫn trong nước, chủ yếu vẫn tập trung về phân loại.
Chính vì những lí do trên chúng tôi đã được phân công thực hiện đề tài “Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học và thử nghiệm sinh sản ốc nhồi Pila polita tại Đăk Lăk“.
2. Mục tiêu của đề tài
Mục tiêu của đề tài gồm có:
– Xác định một số đặc điểm sinh học của loài ốc nhồi tại một số thủy vực thuộc hai huyện là Lắk và Krông Ana, tỉnh ĐăkLăk.
Thử nghiệm sinh sản ốc nhồi.
3. Ý nghĩa của đề tài
Bổ sung những dẫn liệu về loài ốc nhồi cho khoa học.
Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc xây dựng quy trình đưa vào nuôi sinh sản, nuôi thương phẩm ốc nhồi tại địa phương sau này.
4. Giới hạn của đề tài
Đề tài này thực hiện trong giới hạn sau:
– Bước đầu nghiên cứu một số đặc điểm sinh học của ốc nhồi như về hình thái, sinh trưởng, dinh dưỡng, và sinh sản ở một số thủy vực thuộc hai huyện là Lắk và Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk.
– Bước đầu thử nghiệm sinh sản ốc nhồi trong điều kiện nhân tạo với các bước chính như tạo đàn ốc bố mẹ, cho đẻ, ấp trứng, thu và nuôi ốc con ở các bể xi măng tại thành phố Buôn Ma Thuột.
