MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề:
Đất dốc chiếm một vị trí hết sức quan trọng trong nền nông nghiệp của cả nước. Đây là vùng có môi trường sinh thái rất mỏng manh. Do ảnh hưởng của địa hình, khí hậu, hoạt động canh tác bất hợp lí của con người…đã gây nên hiện tượng xói mòn, rửa trôi và hàng loạt các quá trình thổ nhưỡng bất thuận khác đã biến những vùng đất vốn dĩ rất màu mỡ thành hoang hoá, bạc màu giảm sút sức sản xuất.
Ở Việt nam, đất đồi núi chiếm 3/4 diện tích lãnh thổ, là địa bàn cư trú của hơn 28 triệu người thuộc 54 dân tộc anh em. Do sức ép dân số, đất dốc vùng sâu vùng xa thậm chí kể cả rừng cấm đầu nguồn cũng đã và đang bị xâm hại (Thái Phiên 1998)[15].
Phần lớn diện tích đất có độ dốc dưới 15° đã được sử dụng cho sản xuất nông nghiệp hoặc nông lâm kết hợp. Do thiếu đất sản xuất nên nông dân miền núi vẫn phải canh tác trên đất có độ dốc lớn hơn 25° chịu xói mòn rất mạnh và thời gian canh tác bị rút ngắn, thường chỉ trồng được 2-3 vụ cây lương thực ngắn ngày với năng suất thấp, cuộc sống của nông dân trong vùng rất khó khăn ( Thái Phiên, Nguyễn Tử Siêm 2002)[16], (Lê Quốc Doanh, Hà Đình Tuấn, Andre Chabanne 2006)[2]
Ia Dom là một xã vùng sâu, giáp biên giới Cam Pu Chia. Đây là vùng đất có nhiều đồi núi, địa hình phân cắt, quá trình xói mòn đang đe dọa, độ phì nhiêu không đồng đều giữa các vùng trong xã. Lượng mưa khá cao trong năm, song phân bố tập trung theo mùa, thường gây nên hạn hán trong mùa khô, ngập lụt trong mùa mưa, ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng mùa màng. Trong khi đây là vùng có dân trí thấp, kinh nghiệm trong sản xuất nông nghiệp cũng như thâm canh cây trồng chưa cao.
Lúa nương và ngô là những loại cây trồng chủ đạo, đem lại nguồn thu nhập chính cho người dân tại xã Ia Dom. Song kỹ thuật canh tác 2 loại cây trồng này còn nhiều hạn chế. Người dân ở đây chủ yếu sử dụng giống địa phương có độ lẫn tạp cao, không đầu tư đúng mức về phân bón, áp dụng chưa thoả đáng các biện pháp kỹ thuật bảo vệ và nâng cao độ phì nhiêu đất…nên năng suất thu được thường thấp, bấp bênh, đất đai bị xói mòn, rửa trôi mạnh, độ phì nhiêu nhanh chóng sụt giảm, có trường hợp chỉ qua 3 – 5 năm canh tác đất đã bị thoái hoá đến mức mất sức sản xuất.
Nhằm từng bước khai thác hợp lý và có hiệu quả tiềm năng đất dốc tại địa phương, ổn định đời sống xã hội và gìn giữ môi trường, chúng tôi tiến hành đề tài: “Nghiên cứu biện pháp canh tác Ngô, lúa nương bền vững trên đất dốc tại xã Ia Dom huyện Đức Cơ tỉnh Gia Lai“.
2. Mục tiêu nghiên cứu:
– Xác định các biện pháp kỹ thuật canh tác nâng cao năng suất, hiệu quả sản xuất ngô và lúa nương trên đất dốc xã Ia Dom
– Xác định biện pháp canh tác bảo vệ, ổn định độ phì nhiêu đất dốc trồng ngô và lúa nương tại xã Ia Dom
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài:
3.1. Ý nghĩa khoa học :
– Bổ sung thêm luận cứ khoa học cho việc khai thác và sử dụng có hiệu quả tài nguyên đất dốc.
– Làm phong phú thêm tư liệu về nghiên cứu và sử dụng đất dốc ở Việt Nam nói chung và vùng Tây Nguyên nói riêng.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn:
Chỉ ra được các giải pháp canh tác ngô và lúa nương phù hợp trên đất dốc, trên cơ sở đó cải thiện và ổn định đời sống của cư dân và bảo vệ môi trường thiên nhiên miền núi.
