LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngày nay, trước sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng khoa học công nghệ, xu thế toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới đang trở thành một xu thế khách quan; Các quốc gia, dân tộc không còn cách lựa chọn nào khác là hội nhập để cùng tồn tại và phát triển. Là một quốc gia đi từ xuất phát điểm thấp, Việt Nam sớm nhận thức được tầm quan trọng và yêu cầu khách quan của hội nhập kinh tế quốc tế, Việt Nam thể hiện quyết tâm thực hiện tự do hóa thương mại và coi đây là ưu tiên hàng đầu trong chương trình cải cách của đất nước. Việt Nam đã đạt được nhiều thỏa thuận trong đàm phán thương mại song phương, đa phương với các đối tác chiến lược. Hoạt động xuất nhập khẩu hiện nay đang được đặc biệt chú trọng bởi nó mang lại cho nền kinh tế – xã hội nước ta những bước chuyển mới với hiệu quả rõ rệt. Bên cạnh đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng chủ lực như: gạo, cà phê, giày dép, thủy sản, may mặc,… thì hoạt động xuất khẩu lao động đã được quan tâm đặc biệt trong thời gian gần đây. Là một đất nước có dân số trẻ với hơn 90 triệu dân, nguồn lực lao động dồi dào cộng với chi phí nhân công rẻ, thị trường lao động Việt Nam được đánh giá là một trong những thị trường hấp dẫn nhất khu vực. Trong bối cảnh mới của quốc tế và điều kiện kinh tế trong nước, Nhà nước cần có những chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động hợp lý để tăng cường hiệu quả xuất khẩu lao động vào thị trường quốc tế nói chung và đặc biệt là thị trường xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam là thị trường Châu Á nói riêng.
Hiện nay, Việt Nam đã nhanh chóng đẩy nhanh tiến trình cải cách thể chế, cơ chế, chính sách kinh tế phù hợp với chủ trương, định hướng của Đảng và Nhà nước, chủ động xây dựng quan hệ đối tác mới, tham gia vào các vòng đàm phán mới, thúc đẩy các quan hệ hợp tác kinh tế song phương, khu vực và đa phương. Tuy nhiên một trong những vấn đề cấp bách đặt ra hiện nay là Việt Nam cần phải nghiên cứu tổng kết một cách khoa học và có hệ thống về chính sách xuất khẩu lao động sang thị trường các nước khu vực Châu Á, một thị trường chủ chốt của nước ta hiện nay.
Một trong những vấn đề cấp thiết là làm thế nào để có một hệ thống chính sách nhằm đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước Châu Á trong điều kiện kinh tế thị trường toàn cầu hiện nay. Góp phần giải quyết các vấn đề này cả về phương diện lý luận và thực tiễn, tác giả đưa ra quyết định lựa chọn đề tài “Chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Thực tế đã có một số công trình nghiên cứu về lĩnh vực xuất khẩu lao động nói chung, về một số thị trường xuất khẩu lao động truyền thống nói riêng, như:
Đề tài cấp bộ “Xuất khẩu sức lao động với Chương trình Quốc gia về việc làm: Thực trạng và giải pháp”, chủ nhiệm đề tài PGS.TS Nguyễn Phúc Khanh, Đại học Ngoại thương (2004). Nội dung tóm tắt: Đề tài đưa ra những vấn đề chung về Chương trình quốc gia về việc làm và xuất khẩu lao động. Thực trạng xuất khẩu lao động trong việc thực hiện chương trình quốc gia về việc làm. Và đưa ra những giải pháp chủ yếu hoàn thiện và đẩy mạnh xuất khẩu lao động nhằm thực hiện có hiệu quả Chương trình Quốc gia về việc làm.
Đỗ Thị Quế (2014), “Chính sách đối với người lao động sau khi kết thúc hợp đồng xuất khẩu lao động tại tỉnh Hà Nam”, luận văn thạc sĩ kinh tế, Đại học Thương mại. Nội dung tóm tắt: Luận văn đã trình bày một số lý luận cơ bản về chính sách đối với người lao động sau khi kết thúc hợp đồng lao động. Phân tích thực trạng và đưa ra một số giải pháp hoàn thiện chính sách đối với NLĐ sau khi kết thúc HĐ XKLĐ tại tỉnh Hà Nam.
Luận án tiến sĩ kinh tế “Một số giải pháp đổi mới quản lý tài chính về xuất khẩu lao động Việt Nam theo cơ chế thị trường”, của Nguyễn Thị Phương Linh, Học viện Ngân Hàng, (2004). Nội dung tóm tắt: Luận Án đã nêu được các cơ sở lý luận về hoạt động xuất khẩu lao động và quản lý tài chính vĩ mô với xuất khẩu lao động. Những kinh nghiệm quản lý XKLĐ và quản lý về tài chính XKLĐ ở Châu Á. Đưa ra được thực tiễn hoạt động và quản lý tài chính về XKLĐ ở Việt Nam và các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động này trong thời gian tới.
Luận án tiến sĩ kinh tế “Phát triển xuất khẩu lao động Việt Nam trong hội nhập Kinh tế Quốc tế”, của Nguyễn Tiến Dũng, Trường Đại học Kinh tế – Luật, Đại học Quốc gia Thành phố HCM, (2010). Nội dung tóm tắt: Luận Án đưa ra cơ sở lý luận về phát triển XKLĐ trong hội nhập kinh tế quốc tế. Tình hình phát triển xuất khẩu lao động Việt Nam trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế. Đưa ra định hướng và các giải pháp phát triển xuất khẩu lao động Việt Nam trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế.
Luận án tiến sĩ kinh tế “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nhằm đáp ứng nhu cầu xuất khẩu lao động của Việt Nam đến năm 2020″, của Bùi Sỹ Tuấn, Viện Đào tạo sau Đại học – Trường Đại học Kinh tế Quốc dân (2012). Nội dung tóm tắt: Luận án đã làm rõ cơ sở lý luận về chất lượng nguồn nhân lực nhằm đáp ứng nhu cầu XKLĐ. Phân tích thực trạng chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu XKLĐ của Việt Nam trong thời gian qua. Từ đó đề ra những giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nhằm đáp ứng nhu cầu XKLĐ của Việt Nam đến năm 2020.
Luận án tiến sĩ kinh tế “Quản lý hoạt động xuất khẩu lao động tại các doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố Hà Nội”(2014), Đoàn Thị Yến, Học Viện Nông nghiệp Việt Nam. Nội dung tóm tắt: Luận án phân tích làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động XKLĐ tại các doanh nghiệp. Thực trạng quản lý hoạt động XKLĐ tại các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Đề ra các giải pháp tăng cường quản lý hoạt động XKLĐ tại các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Ngoài ra, còn có nhiều công trình nghiên cứu, bài báo, đề tài nghiên cứu mới khác có nghiên cứu tới khía cạnh như của tác giả đề cập. Tuy nhiên chưa có công trình nghiên cứu nào hay đề tài nào nghiên cứu về chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á. Do vậy, đề tài “Chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á” là một đề tài mới, chưa được nghiên cứu một cách có hệ thống ở Việt Nam.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
* Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận về chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động: Đưa ra thực trạng XKLĐ Việt Nam và những chính sách đẩy mạnh XKLĐ Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á giai đoạn 2010 – 2015. Từ đó, phân tích để đánh giá chung thực trạngthực hiện chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Átrong giai đoạn 2010 – 2015. Từ đó, đề xuất một số quan điểm và giải pháp hoàn thiện chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á đến năm 2020.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện được mục tiêu trên, luận văn có nhiệm vụ:
+ Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động.
+ Phân tích, đánh giá thực trạng của hoạt động xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á giai đoạn 2010 – 2015.
+ Phân tích, đánh giá thực hiện chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á giai đoạn 2010 – 2015.
+ Đề xuất quan điểm và giải pháp hoàn thiện chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á đến 2020.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu:
Luận văn nghiên cứu chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á.
* Phạm vi nghiên cứu
+ Về nội dung nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á. Songchỉ tập trung vào các chính sách theo hướng tác động, cụ thể là chính sách đối với thị trường xuất khẩu, chính sách đối với lao động, chính sách đối với thương nhân.
+ Về thời gian nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu thực trạng chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam giai đoạn 2010-2015, giải pháp đến năm 2020.
+ Về không gian nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam tới thị trường các nước khu vực Châu Ágiới hạn trong phạm vi nghiên cứu hoạt động XKLĐ trực tiếp của Việt Nam sang các thị trường Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản trong giai đoạn hiện nay. Luận văn nghiên cứu ba chính sách chính: chính sách thị trường; chính sách về lao động (mặt hàng); chính sách với thương nhân (doanh nghiệp).
5. Phương pháp nghiên cứu
Để giải quyết những nhiệm vụ đặt ra, luận văn sử dụng một số phương pháp phổ biến trong nghiên cứu sau đây:
Phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử và phương pháp hệ thống: Việc nghiên cứu chính sách đẩy mạnh xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á được thực hiện một cách đồng bộ, được gắn với hoàn cảnh, điều kiện và các giai đoạn cụ thể. Các biện pháp chính sách chủ yếu được xem xét trong mối liên hệ chặt chẽ với nhau cả về không gian và thời gian, và được đặt trong bối cảnh chung của toàn bộ quá trình cải cách mở cửa kinh tế của Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế.
Phương pháp thống kê: Luận văn sử dụng các số liệu thống kê thích hợp để phục vụ cho việc phân tích chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á và tính thực thi của các chính sách đó qua các giai đoạn.
Phương pháp phân tích tổng hợp: Trên các cơ sở phân tích từng mảng chính sách, luận văn đưa ra những đánh giá chung có tính khái quát về toàn bộ hệ thống chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động sang thị trường các nước khu vực Châu Á.
Phương pháp so sánh đối chiếu: Chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á được xem xét trên cở sở có sự so sánh giữa các biện pháp chính sách áp dụng và kết quả đạt được qua từng giai đoạn, cũng như với thực tiễn vận dụng chính sách đẩy mạnh XKLĐ Việt Nam.
6. Ý nghĩa của đề tài
– Về khoa học: Qua quá trình nghiên cứu, đề tài đã giúp cho em nâng cao được khả năng tư duy, phương pháp nghiên cứu khoa học, khả năng phân tích và đánh giá vấn đề sâu sắc và toàn diện hơn.
– Về thực tiễn: Đề tài làm tài liệu tham khảo có giá trị cho công tác nghiên cứu khoa học, làm luận văn của các cao học viên và sinh viên các trường đại học, cao đẳng khối kinh tế. Kết quả nghiên cứu của đề tài còn là tài liệu tham khảo có ý nghĩa không chỉ cho cơ quan quản chức năng của Nhà nước đưa ra các chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động nói chung cũng như sang thị trường các nước khu vực Châu Á nói riêng, mà còn cho các tổ chức, các doanh nghiệp trong lĩnh vực XKLĐ, người lao động có nhu cầu đi làm việc tại nước ngoài nắm rõ và thực hiện nghiêm chỉnh các quy định, điều luật mà chính sách đã đưa ra.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động.
Chương 2: Thực trạng chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á giai đoạn 2010 – 2015.
Chương 3: Định hướng và giải pháp hoàn thiện chính sách đẩy mạnh xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường các nước khu vực Châu Á đến năm 2020.
