ĐẶT VẤN ĐỀ
Tài nguyên rừng trên toàn thế giới bị suy thoái nghiêm trọng trong thập niên 90 của thế kỷ XX, theo thống kê của FAO (2003), mỗi năm có 0,38% diện tích rừng bị chuyển sang các mục đích sử dụng khác, có nhiều nguyên nhân khác nhau làm rừng bị suy thoái như xử lý lâm sinh không hiệu quả làm giảm sức sản xuất của rừng, quản lý khai thác không tốt làm giảm giá trị đa dạng sinh học, nhất là khai thác gỗ, củi, thực phẩm và chăn nuôi; trong đó nhu cầu phát triển kinh tế và sự gia tăng dân số có ý nghĩa hàng đầu.
Việt Nam là một trong những quốc gia không tránh khỏi thực trạng trên, diện tích rừng bị giảm liên tục từ 1943 đến 2000, nhất là rừng tự nhiên trong giai đoạn 1980 – 1990, diện tích rừng trồng tuy có tăng nhưng không đủ bù đắp lại rừng tự nhiên bị mất. Ngoài diện tích rừng bị mất, chất lượng rừng cũng bị suy thoái. Theo thống kê năm 1943, diện tích rừng tự nhiên của Việt Nam là 14,3 triệu ha đến năm 2000 diện tích rừng giảm xuống còn 9,444 triệu ha [7], khu vực Tây nguyên giảm 440 nghìn ha từ năm 1975 đến năm 2003¹.
Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến suy thoái tài nguyên rừng ở Việt Nam là quản lý và sử dụng rừng không hợp lý, các chính sách và động lực chưa phù hợp với nhu cầu phát triển của xã hội.
Ngày nay, chúng ta quan tâm nhiều việc tổ chức quản lý rừng bền vững nhằm không ngừng phát huy với hiệu quả cao, ổn định liên tục những tác dụng và lợi ích của rừng trên các lĩnh vực về môi trường, kinh tế, văn hoá, xã hội trong hiện tại và tương lai. Một trong những cơ sở đóng góp vào tiến trình này là xây dựng phương án điều chế rừng khoa học, phù hợp với thực tiễn sản xuất của từng đơn vị. Từ những năm 80 của thế kỷ XX chúng ta bắt đầu chú trọng vào khoa học điều chế rừng, tức là cố gắng tổ chức rừng khoa học hơn về không gian và thời gian, tránh kinh doanh rừng để làm mất rừng. Hầu hết các lâm trường đều phải xây dựng phương án điều chế rừng và hàng năm đều có các thiết kế sản xuất, hoạt động này đã đóng góp tích cực vào việc quản lý kinh doanh rừng ổn định hơn.
Tuy nhiên với phương pháp xây dựng điều chế rừng truyền thống việc thu thập, cập nhật các thông tin, cơ sở dữ liệu chủ yếu dựa vào các quá trình điều tra, khảo sát, tổng hợp các thông tin thu thập được bằng các mẫu biểu điều tra, các bản đồ giấy thể hiện các loại đất đai, các loại rừng, hoặc sự kết hợp giữa biểu tổng hợp và bản đồ giấy để mô tả đối tượng của điều chế. Công việc này đỏi hỏi phải tiêu tốn nhiều thời gian, kinh phí, nhân lực nhưng độ chính xác không cao.
Hơn nữa việc lưu giữ, phục hồi, chia sẻ thông tin cũng như cập nhật dữ liệu không gian địa lýnhững biến động về tài nguyên để quản lý và đề ra các giải pháp là rất khó, nhất là trong giai đoạn hiện nay do nhu cầu của xã hội về áp lực dân số, đô thị hóa, nhu cầu đất sản xuất,…, làm cho diện tích rừng ngày càng thu hẹp nhanh chóng, do đó cần có những phương pháp, công nghệ có độ tin cậy để quản lý, cập nhật, xử lý, hỗ trợ các quyết định về quản lý tài nguyên một cách khoa học, nhanh chóng, hiệu quả và chính xác.
Với sự phát triển vượt bậc của hệ thống máy tính, cùng với công nghệ thông tin đã và đang được nhiều nước trên thế giới áp dụng. Một trong những công nghệ đáng quan tâm trong việc quản lý tài nguyên thiên nhiên là hệ thống thông tin địa lý (Geographic Information System – GIS). Trong đó sửdụng ảnh viễn thám (Remote Sensing) và công nghệ GIS kết hợp hệ thống định vị toàn cầu GPS (Global Positioning System) là một nhu cầu khách quan, vì điều chế rừng là tổ chức không gian và thời gian, nó liên quan đến yếu tố địa lý và đặc điểm cấu trúc động thái rừng, vận dụng được vấn đề này là một giải pháp hữu hiệu không chỉ cho quản lý vĩ mô mà cả quản lý vi mô ở cơ sở trong quản lý, phát triển rừng có khoa học, có cơ sở dữ liệu thông tin được cập nhật giúp cho việc xác định các giải pháp kỹ thuật cũng như hỗ trợ các quyết định nhanh chóng, có độ tin cậy. Những thuận lợi đáng kể khi sửdụng GIS như: Dễ dàng lưu giữ, bảo quản cơ sở dữ liệu; chỉnh sửa; cập nhật; tìm kiếm và có khả năng phân tích chuyên đề, phân tích không gian; dễ chia sẻ và trao đổi, …
Xuất phát từ thực tế trên, với mục tiêu ứng dụng các công nghệ vào quá trình phân loại trạng thái rừng, quản lý điều chế rừng, chúng tôi thực hiện đề tài “Ứng dụng công nghệ GIS trong điều chế rừng tại Công ty Lâm nghiệp Nam Tây Nguyên, tỉnh Đăk Nông” nhằm góp phần xây dựng một bộ công cụ quản lý dữ liệu và đưa ra các giải pháp phục vụ cho công tác điều chế rừng phù hợp với khu vực nghiên cứu.
