ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh sốt rét (SR) là bệnh xã hội phổ biến trên thế giới, ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe con người, nhất là các nước ở châu Phi và các nước ở Đông Nam châu Á, mặc dù đã có nhiều cố gắng kiểm soát trong suốt 50 năm qua nhưng cho đến nay bệnh SR vẫn lưu hành ở nhiều nơi trên thế giới. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, hiện nay có khoảng 20% dân số trên thế giới có nguy cơ mắc SR, hàng năm có khoảng 300 triệu đến 500 triệu người mắc SR và có gần hai triệu người chết do SR. Năm 1955, Tổ chức Y tế Thế giới đã đề ra chương trình tiêu diệt SR trên toàn cầu. Trong 10 năm đầu (1956-1965) bệnh đã bị tiêu diệt ở châu Âu, châu Úc, Bắc Mỹ và một số nước Đông Bắc Á như Nhật Bản, Triều Tiên. Từ năm 1966 trở đi chương trình tiến triển chậm, có nơi SR quay trở lại (Ấn Độ, Srilanca, Nam Mỹ, Đông Nam Á) [46]. Vì vậy Tổ chức Y tế Thế giới đưa ra chiến lược mới với một chương trình phòng chống SR không có hạn định về thời gian mà mục tiêu lâu dài là tiêu diệt SR trên toàn thế giới. Từ năm 1969 đến năm 1979 mỗi nước có một chiến lược khác nhau, nhưng thực tế đã chứng minh rằng những nước ở vùng nhiệt đới (Đông Nam Á, châu Phi, Nam Mỹ) việc tiêu diệt SR với thời gian có hạn định là không thực hiện được [1],[55].
Sau khi thực hiện chương trình tiêu diệt SR ở miền Bắc Việt Nam từ năm 1958-1975: tỷ lệ ký sinh trùng SR dương tính chỉ còn 0,005%, năm 1976 tiến hành trên phạm vi cả nước cũng đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, tuy nhiên từ năm 1985-1990 bệnh SR đã quay trở lại trên phạm vi toàn quốc với mức độ ngày càng nghiêm trọng [4],[7],[40].
Năm 1988 chết do SR là 1.413 người, tăng lên 3.435 người vào năm 1989 và đến năm 1991 là 4.646 người, hơn 1 triệu người mắc với 144 vụ dịch [6],[13]. Khu vực Miền Trung-Tây Nguyên gồm 11 tỉnh ven biển từ Quảng Bình đến Bình Thuận và 4 tỉnh Tây Nguyên (Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông) tỷ lệ SR tăng vọt: bệnh nhân SR là 699.000 người, tử vong do SR là 3.976 người, dịch SR là 58 vụ [2],[3],[23]. Từ năm 1978-1986, nhờ tiến hành các biện pháp thanh toán SR tích cực đã làm số chết do SR, số mắc SR giảm 4 lần so với năm 1977. Năm 1978 – 1990 do thiếu nguồn lực và do di biến động dân cư từ đồng bằng lên Tây Nguyên xây dựng kinh tế mới cùng nhiều nguyên nhân liên quan khác làm bệnh SR quay trở lại mà đỉnh cao là vào năm 1991-1992 [6],[13].
Trong những năm gần đây tình hình SR tại khu vực Miền Trung – Tây Nguyên có xu hướng giảm. Tuy nhiên, tỷ lệ mắc SR và tử vong do SR vẫn còn cao so với khu vực khác trong cả nước, đặc biệt là ở các cộng đồng dân di cư tự do của tỉnh Đắk Lắk [2],[39].
Hiện nay, Đắk Lắk gồm 13 huyện, 1 thị xã và 1 thành phố, diện tích tự nhiên 1.306.201 hecta, trong đó Ea Suop là huyện biên giới, thuộc vùng trọng điểm SR, đời sống kinh tế văn hóa xã hội còn nhiều khó khăn, bệnh SR là một vấn đề sức khỏe ưu tiên của cộng đồng. Đây là vùng SR lưu hành nặng do tính chất phức tạp của hoạt động giao lưu biên giới, dân di cư tự do, đi rừng ngủ rẫy. Huyện đã được tổ chức thực hiện chương trình PCSR từ những năm trước cho đến nay, tuy nhiên hiện nay gặp nhiều khó khăn về kỹ thuật cũng như về xã hội hóa công tác PCSR, trong đó mạng lưới y tế cơ sở chưa có hiệu quả, thực hiện chưa tốt công tác phát hiện và quản lý người mang KSTSR tại cộng đồng. Để hiểu rõ hơn thực trạng SR ở nhóm dân di cư tự do từ đó đề xuất những biện pháp phòng chống SR hiệu quả hơn chúng tôi thực hiện đề tài: “Nghiên cứu tỷ lệ nhiễm Ký sinh trùng sốt rét và một số yếu tố nguy cơ ở nhóm dân di cư tự do tại xã Cư K’Bang, huyện Ea Suop, tỉnh Đắk Lắk, năm 2010” với các mục tiêu sau:
1. Xác định tỷ lệ nhiễm ký sinh trùng SR ở nhóm dân di cư tự do tại xã Cư K’ Bang huyện Ea Suop tỉnh Đắk Lắk.
2. Xác định một số yếu tố nguy cơ mắc bệnh SR ở nhóm dân này.
