MỞ ĐẦU
Muỗi Culex có thành phần loài khá phong phú, chúng phân bố rộng ở khắp nơi trên thế giới [7]. Sự hiện diện các loài thuộc nhóm côn trùng này có khả năng truyền bệnh ở các địa phương là dấu hiệu cảnh báo có thể xuất hiện hoặc lưu hành nguồn bệnh. Hiện nay, một số bệnh được xác định là do muỗi truyền như bệnh sốt Dengue/sốt xuất huyết Dengue (SD/SXHD), bệnh giun chỉ, bệnh viêm não Nhật Bản (VNNB)… trong đó bệnh VNNB do muỗi Culex truyền có ý nghĩa quan trọng, ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ cộng đồng ở nhiều quốc gia và khu vực.
Trên thế giới, bệnh VNNB đã biết từ năm 1871. Bệnh lưu hành ở vùng Châu Á, Thái Bình Dương. Tại Việt Nam, từ năm 1959 đã phát hiện được hội chứng viêm não ở trẻ em, bệnh đã xảy ra trên địa bàn rộng và trong nhiều năm nay [28].
Trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, trong các năm 2000-2001 có nhiều trường hợp có hội chứng não cấp. Trong đó đã xác định được 21 trường hợp VNNB, phân bố rải rác trong thời gian từ tháng 4 đến tháng 10 tại tỉnh Gia Lai, Kon Tum và Đắk Lắk [7]. Từ đó đến nay, hàng năm bệnh viêm não Nhật Bản vẫn được ghi nhận ở một số địa phương của các tỉnh trong khu vực. Theo số liệu điều tra của Viện Vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên, từ năm 2002 đến 2005 trên địa bàn Tây Nguyên đã phát hiện được trên 283 trường hợp viêm não trong đó có 50 trường hợp tử vong. Đặc biệt, ở tỉnh Gia Lai đã phát hiện được 46 trường hợp viêm não Nhật Bản từ 74 bệnh phẩm từ bệnh nhân có hội chứng não cấp (HCNC) bằng kỹ thuật MAC-ELISA.
Những năm gần đây, đã có một số công trình điều tra nghiên cứu về vector truyền bệnh cũng như nghiên cứu tình hình dịch tễ bệnh VNNB ở khu vực Tây Nguyên đã được công bố, như công trình nghiên cứu “Điều tra khu hệ côn trùng y học ở Tây Nguyên” của Đặng Tuấn Đạt, Nguyễn Ái Phương, Lý Thị Vi Hương [3]; “Điều tra cơ bản muỗi Culicinae ở Việt Nam” của nhóm tác giả: Vũ Đức Hương, Nguyễn Thị Hoà, Đỗ Thị Hiền, Nguyễn Thị Bạch Ngọc, Nguyễn Văn Hà, Phạm Tất Thắng, Nguyễn Thị Bích Liên, năm 1996; công trình “Giám sát, chẩn đoán viêm não Nhật Bản ở Việt Nam, 2000-2001″ của nhóm tác giả: Phan Thị Ngà, Nguyễn Thị Kiều Anh, Vương Đức Cường, Vũ Sinh Nam, Phạm Thị Minh Hằng, Trần Văn Tiến, 2002.v.v… Song, Tây Nguyên là một địa bàn rộng lớn, địa hình và sinh cảnh đa dạng, phức tạp, thành phần loài động vật nói chung và côn trùng nói riêng rất phong phú và khả năng truyền bệnh của chúng rất đa dạng. Đặc biệt tình hình bệnh VNNB ngày càng có xu hướng gia tăng. Vì vậy, việc nghiên cứu vector và virus truyền bệnh VNNB cần được tiếp tục ở Tây Nguyên là điều cần thiết. Do đó, chúng tôi xây dựng và thực hiện đề tài: “Xác định thành phần loài, sự phân bố và khả năng nhiễm virus viêm não Nhật Bản của một số loài muỗi Culex tại các tỉnh Tây Nguyên, 2006 – 2009” với các mục tiêu sau:
1. Xác định thành phần loài, phân bố của một số loài muỗi Culex ở các tỉnh thuộc khu vực Tây Nguyên.
2. Phát hiện khả năng nhiễm virus viêm não Nhật Bản của các loài muỗi này.
