MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Chiến tranh du kích là một trong những phương thức tiến hành chiến tranh chủ yếu của nhân dân Việt Nam trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược. Bằng các hoạt động tác chiến mưu trí, linh hoạt, sáng tạo, đánh địch rộng khắp, liên tục mọi lúc, mọi nơi với mọi loại vũ khí có trong tay, chiến tranh du kích khiến cho kẻ thù không phân định rõ đâu là tiền tuyến, đâu là hậu phương. Chiến tranh du kích thực hiện tiêu hao, tiêu diệt quân địch, làm cho kẻ thù không phát huy được ưu thế của vũ khí hiện đại mà phải bị động đối phó.
Trong tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh, chiến tranh du kích và xây dựng dân quân du kích, tự vệ là một nội dung quan trọng, có giá trị lý luận và thực tiễn. Thông qua các tác phẩm bàn về chiến tranh du kích như Kinh nghiệm du kích Tàu, Kinh nghiệm du kích Pháp, Tỉnh uỷ bímật, Người cho rằng du kích là cách đánh giặc của dân tộc bị áp bức chống đế quốc. Quán triệt tư tưởng đó, cùng với việc kế thừa và phát triển kinh nghiệm của tổ tiên, trong 30 năm chiến tranh giải phóng, đặc biệt là trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Đảng ta đã lãnh đạo nhân dân xây dựng lực lượng du kích và tiến hành chiến tranh du kích, góp phần đánh thắng chiến tranh xâm lược của kẻ địch có tiềm lực kinh tế và quân sự mạnh hơn hẳn. Đánh giá về vai trò của chiến tranh du kích, Đảng ta khẳng định: “Khả năng của chiến tranh du kích vừa tiêu hao vừa tiêu diệt cả nguy lẫn Mỹ là rất lớn, rộng và liên tục” [36, tr. 384].
Chiến tranh du kích hoàn toàn phù hợp với đặc điểm địa hình Việt Nam; đặc biệt là với những địa bàn nhiều núi rừng, chiến trường dễ bị chia cắt như Tây Nguyên thì chiến tranh du kích càng có điều kiện để phát huy tối đa ưu thế.
Là một địa bàn chiến lược của Tây Nguyên, trong kháng chiến chống Mỹ, Đảng bộ, quân và dân Đăk Lăk đã biết lợi dụng tối đa các yếu tố “thiên thời, địa lợi, nhân hoà”, phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, tiến hành chiến tranh du kích đánh thắng chiến tranh xâm lược của quân Mỹ và quân đội Sài Gòn trên địa bàn. Nhân dân các dân tộc Đăk Lăk nhận thức được rằng: “Để chống địch, thắng địch thì phải phát động chiến tranh du kích toàn dân, toàn diện và lâu dài” [29, tr. 63]. Trong kháng chiến chống Mỹ, đặc biệt là trong giai đoạn chống chiến lược “chiến tranh cục bộ”, chiến tranh du kích ở Đăk Lăk được xây dựng và tiến hành trên từng thôn, buôn để củng cố thế trận chiến tranh nhân dân, tiêu hao, tiêu diệt sinh lực và phương tiện chiến tranh của quân viễn chinh Mỹ và quân đội Sài Gòn. Chiến tranh du kích là “linh hồn” của thế trận chiến tranh nhân dân ở Đăk Lăk, nó góp phần không nhỏ tạo nên trang sử vẻ vang của quân dân Đăk Lăk trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 – 1975).
Bởi những lẽ đó, nghiên cứu chiến tranh du kích ở Đăk Lăk là vấn đề hấp dẫn và là một việc làm có ý nghĩa khoa học và thực tiễn.
Về khoa học, đề tài góp phần làm rõ đóng góp của chiến tranh du kích ở Đăk Lăk trong việc đánh bại chiến lược “chiến tranh cục bộ”. Bên cạnh đó, đề tài còn khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng trong việc định ra đường lối, chủ trương cho cách mạng miền Nam và việc vận dụng sáng tạo, linh hoạt đường lối và chủ trương đó của Đảng bộ Đăk Lăk thông qua thực tiễn đấu tranh. Mặt khác, tìm hiểu chiến tranh du kích ở Đăk Lăk sẽ góp phần làm phong phú thêm kho tàng nghệ thuật tiến hành chiến tranh nhân dân của dân tộc Việt Nam.
Về thực tiễn, đề tài góp thêm những cứ liệu cho việc giáo dục truyền thống cách mạng cho nhân dân Đăk Lăk, nhất là cho thế hệ trẻ của các dân tộc trong tỉnh, góp phần động viên nhân dân xây dựng nền quốc phòng toàn dân trong giai đoạn hiện nay. Mặt khác, những bài học kinh nghiệm đúc rút từ thực tiễn phong trào chiến tranh du kích sẽ có ý nghĩa lớn trong việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhất là trong bối cảnh hiện nay ở Đăk Lăk nói riêng, Tây Nguyên nói chung các thế lực thù địch đang rắp tâm chống phá nhằm chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc. Kết quả nghiên cứu đề tài còn là cơ sở để biên soạn bài giảng lịch sử địa phương theo quy định của chương trình lịch sử do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành.
Từ cách tiếp cận vấn đề như vậy, chúng tôi chọn vấn đề “Chiến tranh du kích ở Đăk Lăk giai đoạn 1965 – 1968” làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành lịch sử Việt Nam.
2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
Liên quan đến đề tài đã có một số công trình sau:
Năm 1994, Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Đăk Lăk biên soạn công trình “Đăk Lăk 30 năm chiến tranh giải phóng”, phản ánh cuộc chiến đấu của nhân dân các dân tộc Đăk Lăk thời kỳ 1945 – 1975. Công trình đề cập đến một số hoạt động của phong trào chiến tranh du kích của quân và dân Đăk Lăk trong kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ.
Với công trình “Tổng kết chiến tranh du kích trên chiến trường Đăk Lăk (1945 – 1975)” xuất bản năm 1998, Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Đăk Lăk đã đề cập đến các hoạt động đấu tranh của dân quân, du kích Đăk Lăk và một số bài học kinh nghiệm từ quá trình thực hiện du kích chiến tranh trên chiến trường miền núi, vùng đồng bào các dân tộc Đăk Lăk trong 30 năm kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.
Năm 1999, Bộ Tư lệnh Quân khu V – Viện Lịch sử quân sự cho xuất bản cuốn “Một số kinh nghiệm chỉ đạo chiến tranh nhân dân địa phương ở Khu V trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước”. Công trình đã tổng hợp một số kinh nghiệm trong chỉ đạo chiến tranh nhân dân địa phương ở các tỉnh thuộc Quân khu V trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Bộ Tổng tham mưu năm 2000 đã xuất bản công trình “Tổng kết cách đánh của lực lượng dân quân du kích – tự vệ trong hai cuộc chiến tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ (1945 – 1975)”. Công trình hệ thống, phân loại các hình thức, cách đánh độc đáo, sáng tạo của lực lượng dân quân, du kích – tự vệ, rút ra những bài học kinh nghiệm chỉ đạo lực lượng dân quân du kích trong cả nước ta.
Năm 2002, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Đăk Lăk phối hợp nhà xuất bản Chính trị quốc gia ra mắt cuốn “Lịch sử Đảng bộ tỉnh Đăk Lăk (1954 – 1975)”, trong đó làm rõ vai trò lãnh đạo của Đảng bộ và tinh thần đấu tranh anh dũng của nhân dân Đăk Lăk trong suốt cuộc KCCM, cứu nước; phân tích một số chủ trương của Đảng, Khu ủy V và đề cập những chỉ đạo của Tỉnh ủy về phát triển chiến tranh du kích trên chiến trường Đăk Lăk trong cuộc KCCM, cứu nước.
Liên quan đến đề tài còn có một số công trình lịch sử địa phương như: “Lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc của Đảng bộ và nhân dân thị xã Buôn Ma Thuột”; “Lịch sử Đảng bộ huyện Krông Bông trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 – 1975)”; “Lịch sử Đảng bộ huyện Krông Năng (1954 – 2005)”; “Lịch sử đấu tranh của Đảng bộ và nhân dân huyện Lăk (1945 – 1975)”; “Lịch sửđấu tranh của Đảng bộ và nhân dân các dân tộc huyện M’Đrăk (1945-1975)”; “Lịch sử đấu tranh của Đảng bộ và nhân dân các dân tộc huyện Chư M’gar”v.v…
Những công trình trên đều có đề cập đến chiến tranh du kích của quân và dân tỉnh Đăk Lăk trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Tuy nhiên, nhìn chung các công trình trên chưa đi sâu vào phân tích từng khía cạnh của chiến tranh du kích ở Đăk Lăk như về xây dựng lực lượng dân quân, du kích và trang bị vũ khí, huấn luyện quân sự. Bên cạnh đó, các công trình trên chưa khai thác nguồn tư liệu lưu trữ của CQSG hiện đang lưu trữ tại TTLTQGII, Tp HCM để nhìn nhận, đánh giá chiến tranh du kích Đăk Lăk một cách đầy đủ hơn.
Tóm lại, các công trình trên đây tuy mức độ nghiên cứu có khác nhau nhưng là nguồn tài liệu phong phú và quan trọng để chúng tôi hoàn thành luận văn này.
3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
3.1. Mục đích nghiên cứu
Luận văn góp phần nhận thức rõ hơn chiến tranh du kích ở Đăk Lăk trong KCCM, cứu nước giai đoạn 1965 1968 trên cơ sở phân tích sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng bộ Đăk Lăk, quyết tâm đánh Mỹ và thắng Mỹ của quân và dân các dân tộc Đăk Lăk trong giai đoạn này.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài nhằm tập trung nghiên cứu những vấn đề sau:
Âm mưu, biện pháp của Mỹ trong chiến lược “chiến tranh cục bộ” ở Đăk Lăk.
Chủ trương của Trung ương Đảng, Khu ủy V, Đảng bộ Đăk Lăk; chiến tranh du kích góp phần đánh bại chiến lược “chiến tranh cục bộ” (1965 – 1968) của đế quốc Mỹ ở Đăk Lăk.
Đặc điểm, ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm rút ra từ quá trình thực hiện chiến tranh du kích trên địa bàn Đăk Lăk giai đoạn 1965 – 1968.
4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu chiến tranh du kích ở Đăk Lăk trong KCCM, cứu nước giai đoạn 1965 – 1968.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về không gian: Luận văn nghiên cứu chiến tranh du kích tập trung chủ yếu trên địa bàn Đăk Lăk theo phân định địa giới hành chính hiện nay.
Về thời gian: Luận văn nghiên cứu chiến tranh du kích ở Đăk Lăk trong KCCM, cứu nước giai đoạn 1965 – 1968, những năm nhân dân Đăk Lăk chống chiến lược “chiến tranh cục bộ” của đế quốc Mỹ và chính quyền Sài Gòn.
5. NGUỒN TÀI LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
5.1. Nguồn tài liệu
– Nguồn tài liệu đã xuất bản
Nguồn tài liệu để thực hiện luận văn bao gồm các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác – Lênin về chiến tranh cách mạng, chiến tranh nhân dân, những tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Lê Duẩn; Văn kiện Đảng Toàn tập; các tác phẩm, các công trình đã in thành sách và các bài viết đăng trên tạp chí, mạng internet… đặc biệt là các tác phẩm của các nhà sử học, các nhà nghiên cứu về cuộc KCCM, cứu nước của nhân dân Đăk Lăk.
Nguồn tài liệu lưu trữ
Để hoàn thành nhiệm vụ của luận văn, chúng tôi đã tiến hành thu thập tài liệu lưu trữ tại Ban Nghiên cứu lịch sử Đảng Tỉnh ủy Đăk Lăk, Trung tâm lưu trữ của Bộ Tư lệnh Quân khu V thành phố Đà Nẵng, Ban Khoa học lịch sử quân sự Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Đăk Lăk, Bảo tàng tỉnh Đăk Lăk, đặc biệt là tại TTLTQG II TP HCM.
– Nguồn tài liệu khảo sát, điền dã
Tác giả luận văn khảo sát điền dã, đi thực tế tại một số căn cứ địa cách mạng, căn cứ du kích, đồng thời gặp gỡ các nhân chứng đã tham gia lực lượng dân quân du kích ở địa bàn các xã, huyện. Việc làm đó nhằm làm tăng độ chính xác cũng như làm phong phú thêm những thông tin, nhận định đưa ra trong luận văn.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài, chúng tôi sử dụng các phương pháp nghiên cứu khác nhau và kết hợp các phương pháp ấy trên cơ sở phương pháp luận sử học Mác – xít: Phương pháp lịch sử và phương pháp lôgic, phương pháp khảo sát điền dã, phương pháp đối chiếu, so sánh, phân tích, tổng hợp…
6. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN
Một là, luận văn trình bày có hệ thống và tương đối toàn diện về chiến tranh du kích ở Đăk Lăk trong cuộc KCCM, cứu nước giai đoạn 1965-1968.
Hai là, luận văn cung cấp một số tư liệu lưu trữ về cuộc KCCM, cứu nước của nhân dân Đăk Lăk, phục vụ cho việc nghiên cứu lịch sử đấu tranh của nhân dân Đăk Lăk nói riêng và nhân dân Việt Nam nói chung.
Ba là, luận văn góp phần phục vụ công tác nghiên cứu, giảng dạy, học tập lịch sử địa phương thời kỳ KCCM. Bên cạnh đó, luận văn còn góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc của đồng bào các dân tộc tỉnh Đăk Lăk, nhất là đối với thế hệ trẻ.
7. BỐ CỤC LUẬN VĂN
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Tình hình Đăk Lăk trước năm 1965.
Chương 2: Chiến tranh du kích ở Đăk Lăk (1965 – 1968).
Chương 3: Đặc điểm, ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm.
