ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh sốt rét (SR) đã được Hippocrates mô tả chi tiết từ thế kỷ thứ V trước Công nguyên, đến nay vẫn còn là một vấn đề sức khoẻ lớn của nhân loại [1].
Kể từ khi Laveran phát hiện và mô tả ký sinh trùng sốt rét (KSTSR) trong máu người đến nay, rất nhiều nghiên cứu về bệnh SR đã được tiến hành, tất cả đều nhằm hiểu biết cặn kẽ quá trình phát sinh và phát triển của bệnh, từ đó tìm kiếm những chiến lược, giải pháp tối ưu góp phần hạn chế tối đa những thiệt hại do SR gây ra. Bệnh SR là bệnh xã hội, là gánh nặng bệnh tật đối với nhiều nước trên thế giới [25]. Mặc dù đã có nhiều cố gắng kiểm soát trong suốt 50 năm qua nhưng SR vẫn là một trong những vấn đề chính của sức khỏe cộng đồng [5].
Từ năm 1955, Tổ chức Y tế Thế giới (TCYTTG) đã có nhiều nỗ lực nhằm phòng chống và tiêu diệt SR (TDSR) trên toàn cầu với những yêu cầu, mục tiêu thích hợp cho từng quốc gia. Việt Nam đã tiến hành chiến lược này từ năm 1958 đến năm 1964 ở miền Bắc và diệt trừ SR ở miền Nam. Tháng 2/1991 chiến lược phòng chống SR (PCSR) được đề xuất và hiện nay là chiến lược đẩy lùi SR theo xu hướng toàn cầu [4][6].
Với tất cả những nỗ lực nêu trên, tình hình SR tại Việt Nam có những thay đổi đáng kể, số người chết tiếp tục giảm hàng năm. Trong năm 2009, toàn quốc chỉ có 26 người chết do SR, giảm 70,4% so với năm 2001. Tỷ lệ chết do SR năm 2009 là 0,03/100.000 dân, giảm 72,3% so với năm 2001. Số người mắc SR cũng giảm hàng năm: Năm 2009, có 60.867 BNSR, giảm 74,6% so với năm 2001; tỷ lệ mắc SR năm 2009 là 0,69/1.000 dân, giảm 77,2% so với năm 2001. Số bệnh nhân có KSTSR cũng giảm hàng năm: Năm 2009, có 16.130 bệnh nhân giảm, tỷ lệ lam có KST/lam xét nghiệm là 0,57%, giảm 77,3% so với năm 2001, tỷ lệ ký sinh trùng (+) 0,18/1.000 dân, giảm 80,4% so với năm 2001. Năm 2007, chỉ có 01 vụ dịch SR, mức độ và quy mô dịch nhỏ ở thôn bản, không có người chết trong vụ dịch [48]. Năm 2009, không có dịch SR được báo cáo, tuy nhiên số điểm nóng có nguy cơ dịch là rất nhiều, tình hình mắc SR trên toàn quốc nghiêm trọng hơn năm 2008, tăng cả về số ca mắc, số bệnh nhân có ký sinh trùng và số tử vong do SR [49].
Tuy nhiên, những kết quả nói trên còn thiếu tính bền vững, những thách thức từ nhiều phía như cộng đồng dân cư, muỗi truyền bệnh, KSTSR, địa hình, địa bàn, mạng lưới y tế cơ sở…và nguy cơ bùng phát dịch SR luôn tiềm ẩn tại tỉnh Đắk Lắk, trong đó huyện Buôn Đôn là một trong những vùng SR lưu hành nặng của tỉnh.
Thống kê của Trung tâm PCSR tỉnh Đắk Lắk trong 3 năm 2006 – 2008, cho thấy so với toàn tỉnh thì huyện Buôn Đôn có tỷ lệ bệnh nhân SR (BN SR) chiếm từ 13,38% đến 15,04%; KSTSR từ 12,18% đến 17,14%. Năm 2009, toàn tỉnh có 2648 bệnh nhân, tỷ lệ 1,71/1000 dân, KSTSR là 1329, tại huyện Buôn Đôn đã có 196 BN SR, trong đó có 100 trường hợp tìm thấy KSTSR trong máu [48]. Riêng xã KrôngNa, năm 2009 có 73 BN SR, trong đó có 41 trường hợp có KSTSR trong máu. Mặt khác, huyện Buôn Đôn là huyện có biến động dân cư lớn, dân di cư tự do vào làm ăn sinh sống tại xã KrôngNa nhiều nên nguy cơ mắc và chết do SR của người dân tại các vùng này rất cao làm cho tình hình SR tại đây chưa ổn định.
Từ thực tế đó, chúng tôi tiến hành đề tài: “ Thực trạng sốt rét và một số yếu tố nguy cơ tại xã Krông Na, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk trong 2 năm 2010 – 2011″với các mục tiêu:
1. Xác định tỷ lệ mắc sốt rét của cộng đồng dân cư tại xã Krông Na, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk.
2. Xác định một số yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến mắc sốt rét ở người dân tại xã Krông Na, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk.
