ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh sốt rét vẫn là một bệnh xã hội phổ biến ở nhiều nước trên thế giới và những vùng nhiệt đới như Việt Nam, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe con người và thiệt hại to lớn về kinh tế, xã hội [23], [34], [36], [50], [51].
Hiện nay tình hình sốt rét nhiều vùng trên thế giới giảm, nhưng nguy cơ mắc sốt rét ở một số khu vực có ảnh hưởng của xung đột, đói nghèo, đặc biệt tại các vùng có dân giao lưu với rừng hoặc có hoạt động đi rừng, ngủ rẫy là rất đáng quan tâm [8], [12], [30], [36], [39] .
Chương trình phòng chống sốt rét ở Việt Nam từ 1991 đến nay mặc dù có những thành công đáng kể trong việc khống chế sự gia tăng cũng như giảm thiệt hại do ảnh hưởng của bệnh sốt rét đến sức khỏe con người, nhưng công tác phòng chống sốt rét vẫn tiếp tục đối mặt với một số khó khăn và thách thức [23], [34], [36].
Trong những năm qua, tỷ lệ mắc sốt rét và tử vong do sốt rét ở Việt Nam đã giảm đáng kể. Tuy vậy, kết quả phòng chống sốt rét là chưa bền vững và bệnh sốt rét vẫn còn là vấn đề y tế quan trọng và đe doạ sức khỏe của người dân vùng rừng núi, đặc biệt ở vùng có dân di biến động, đi rừng, ngủ rẫy. Di biến động dân cư kết hợp với các yếu tố tự nhiên khác góp phần làm cho sự lan truyền sốt rét vẫn tiếp tục duy trì một cách dai dẵng ở nhiều nơi, đồng thời làm cho sốt rét quay trở lại ở một số địa phương mà trước đó không còn sốt rét [24], [34], [36].
Theo thống kê của Viện Sốt rét KST-CT Trung ương, số bệnh nhân sốt rét tăng từ 60.426 ca mắc năm 2008 lên 60.867 ca mắc năm 2009; số chết do sốt rét năm 2009 tăng 1 ca so với năm 2008 (từ 25 ca tăng lên 26 ca tử vong), số ký sinh trùng sốt rét được xác định năm 2009 là 16.130 ca tăng 42% so với năm 2008 (11.355). Các số liệu trên cho thấy tình hình sốt rét có chiều hướng gia tăng trở lại, nguy cơ dịch sốt rét có thể xảy ra nếu không có các biện pháp khống chế tích cực [36]
So sánh với khu vực khác, công tác phòng chống bệnh sốt rét của miền Trung-Tây Nguyên vẫn có nhiều khó khăn hơn. Tại khu vực này, năm 2009 số bệnh nhân sốt rét tăng 14,61%, tử vong tăng 2 ca, số ký sinh trùng sốt rét tăng 55,72% so với năm 2008. Nhiều vùng ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên do các khó khăn về màng lưới y tế, giao lưu biên giới, di biến động dân số, hoạt động đi rừng, ngủ rẫy đó làm cho tình hình sốt rét một số vùng của khu vực không ổn định, có diễn biến phức tạp [32], [33], [34].
Một số nghiên cứu về sốt rét trong thời gian gần đây cho thấy nhóm có nguy cơ mắc sốt rét cao là những người thường xuyên có hoạt động và ngủ trong rừng, trong rẫy. Số tử vong và mắc bệnh do sốt rét sốt rét ở những người ngủ rừng, ngủ rẫy chiếm tỷ lệ đáng kể trong tổng số ca tử vong và bệnh nhân sốt rét hàng năm trên toàn quốc. Các nghiên cứu mới đây ở miền Trung đã chứng minh rằng những người thường xuyên ngủ trong rừng có nguy cơ nhiễm sốt rét cao hơn 2-4 lần so với những người khác và mức độ tiếp xúc giữa người với véc tơ sốt rét trong rừng cao hơn khoảng 10-20 lần so với trong khu dân cư [10], [13], [26], [37].
Hoạt động phun tồn lưu và tẩm màn với hoá chất diệt muỗi là các biện pháp chính được sử dụng để phòng chống véc tơ sốt rét ở Việt Nam. Cả hai biện pháp này đều có hiệu quả cao trong phòng chống sốt rét cho những người sinh sống cố định ở khu vực dân cư. Ngược lại, để phòng chống sốt rét cho những người thường xuyên ngủ rừng, rẫy thì cả phun tồn lưu và tẩm màn là rất khó thực hiện vì ở trong rừng họ thường ngủ trong những ngôi lều tạm bợ hoặc ngủ ngoài trời. Vì vậy, cần phải tìm kiếm biện pháp phòng chống khác, vừa đơn giản vừa hiệu quả và phù hợp cho nhóm đối tượng ngủ rừng, ngủ rẫy.
Cấp thuốc tự điều trị sốt rét đã được chương trình Quốc gia phòng chống sốt rét đề xuất từ năm 2003 nhằm hạn chế tử vong do sốt rét khi người dân ở xa cơ sở y tế không có khả năng tiếp với hệ thống điều trị [2], [3], [4].
Tuy nhiên, cho đến nay thực trạng sử dụng thuốc tự điều trị như thế nào thì chưa được đánh giá đầy đủ. Đề tài : “Xác định tỷ lệ mắc sốt rét và thực trạng sử dụng thuốc tự điều trị sốt rét cho người ngủ rẫy tại xã Đak R Mang, huyện Đak Glong, tỉnh Đak Nông năm 2010” là rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay nhằm 2 mục tiêu:
1. Xác định tỷ lệ mắc sốt rét của người dân ngủ rẫy tại xã Đak R Mang, huyện Đak Glong, tỉnh Đak Nông năm 2010.
2. Đánh giá thực trạng sử dụng thuốc tự điều trị sốt rét cho người ngủ rẫy tại xã Đak R Mang, huyện Đak Glong, tỉnh Đak Nông năm 2010.
