ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh sốt rét là một bệnh truyền nhiễm mang tính xã hội có khả năng phát triển thành dịch, một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu hiện nay và ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cộng đồng, vì vậy năm 1955 Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã đề ra chương trình tiêu diệt sốt rét trên toàn cầu. Trong 10 năm đầu (1956-1965) chương trình này tiến hành thuận lợi, nhờ vậy bệnh sốt rét đã bị tiêu diệt ở châu Âu, châu Úc, Bắc Mỹ và một số nước Đông Bắc Á (Nhật Bản, Triều Tiên…) [26]. Từ năm 1966 trở đi chương trình tiến triển chậm, có nơi sốt rét quay trở lại (Ấn Độ, Srilanca, Nam Mỹ, Đông Nam Á…) do đó Tổ chức Y tế thế giới đã soát xét lại tình hình và đưa ra hướng chiến lược mới một chương trình phòng chống sốt rét không có hạn định về thời gian mà mục tiêu lâu dài là tiến tới tiêu diệt sốt rét trên toàn thế giới. Từ năm 1969-1979 mỗi nước có một chiến lược khác nhau, nhưng thực tế đã chứng minh những nước ở vùng nhiệt đới (châu Phi, Nam Mỹ, Đông Nam Á) việc tiêu diệt sốt rét trong thời gian có hạn định là không thể thực hiện được. Từ năm 1979, Tổ chức Y tế thế giới chuyển sang chiến lược phòng chống sốt rét dựa trên nội dung chăm sóc sức khỏe ban đầu mà mục tiêu là giảm tỷ lệ chết do sốt rét (mortality) và giảm tỷ lệ mắc bệnh (morbidity) 11], [34], [42]
Việt Nam nằm trong vùng nhiệt đới thuộc Đông Nam châu Á, có điều kiện tự nhiên thuận lợi cho bệnh sốt rét phát triển. Trong chiến lược tiêu diệt sốt rét toàn cầu, chương trình tiêu diệt sốt rét đã được tiến hành ở miền Bắc và diệt trừ sốt rét ở miền Nam từ 1958-1975. Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, cả nước thống nhất tiến hành thanh toán sốt rét từ 1976-1990 và chuyển sang chiến lược phòng chống sốt rét từ 1991 đến nay [35].
Miền Trung-Tây Nguyên (gồm 11 tỉnh duyên hải miền Trung từ Quảng Bình đến Bình Thuận và 4 tỉnh Tây Nguyên: Gia Lai, Kon Tum, Đăk Lăk, Đăk Nông) là khu vực trọng điểm sốt rét của cả nước. Từ năm 2000 đến nay mặc dù đã đạt nhiều kết quả thực hiện các mục tiêu giảm mắc, giảm chết và không để dịch sốt rét xảy ra; nhưng công tác phòng chống sốt rét chưa có tính bền vững, đặc biệt là ở khu vực miền Trung-Tây Nguyên nguy cơ sốt rét còn cao với số mắc sốt rét hàng năm chiếm gần 50% và số chết sốt rét chiếm trên 80% so với cả nước do phải đối mặt với những khó khăn thách thức lớn cho các nhóm dân di biến động (dân di cư tự do, đi rừng, ngủ rẫy, giao lưu biên giới), hiệu quả các biện pháp tác động chưa cao, ý thức tự bảo vệ của người dân trong các vùng sốt rét lưu hành còn thấp, nguồn lực không ổn định, hoạt động của màng lưới y tế cơ sở (huyện, xã, thôn bản) còn hạn chế, đời sống kinh tế của cộng đồng dân tộc thiểu số chưa được cải thiện, hàng năm thời tiết luôn biến động bất thường dẫn đến nguy cơ dịch sốt rét có thể bùng phát trở lại bất cứ lúc nào [32], [35].
Đăk Lăk là một tỉnh thuộc địa bàn Tây Nguyên là điểm nóng sốt rét do đặc điểm tự nhiên và xã hội thuận lợi cho bệnh sốt rét lan truyền và phát triển, cùng với biến động dân số quá lớn ngoài sự kiểm soát của y tế, đặc biệt là làn sóng dân di cư tự do ồ ạt từ một số tỉnh phía Bắc vào; trong đó huyện Krông Bông hội
đủ những yếu tố ảnh hưởng đến sốt rét [31].
Xuất phát từ thực trạng tình hình sốt rét và yêu cầu nghiên cứu, đề tài
“Thực trạng sốt rét và các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến tình hình dịch tễ sốt rét tại huyện Krông Bông, tỉnh Đăk Lăk năm 2008-2009” được tiến hành
nhằm đạt được các mục tiêu sau:
1. Đánh giá thực trạng sốt rét tại huyện Krông Bông.
2. Mô tả một số yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến dịch tễ sốt rét.
