ĐẶT VẤN ĐỀ
Tăng huyết áp (THA) là một vấn đề sức khỏe cộng đồng quan trọng tại các nước trên thế giới vì chiếm tỷ lệ khá cao, có xu hướng ngày càng tăng và gây ra nhiều biến chứng gây tử vong và tàn phế. Theo Kearney [63], năm 2000, tỷ lệ hiện mắc THA ở người trưởng thành trên toàn cầu là 26,4% với 972 triệu người bị THA, đồng thời dự đoán vào năm 2025, tỷ lệ hiện mắc THA tăng lên 29,2% với 1,56 tỷ người bị THA, tăng khoảng 60% so với năm 2000. THA là yếu tố nguy cơ hàng đầu đối với tử vong với 7,1 triệu người chết hằng năm, chiếm khoảng 13% số người tử vong toàn cầu và là nguyên nhân đứng thứ ba, chiếm 4,5% của gánh nặng bệnh tật trên toàn cầu với 64 triệu người sống trong tàn phế [50]. Tại Việt Nam, theo thống kê của Bộ Y tế và Cục thống kê quốc gia, cho thấy THA là nguyên nhân đứng thứ ba trong các nguyên nhân tử vong và nguyên nhân thứ 6 đối với gánh nặng của bệnh tật trong các bệnh viện [6]; đồng thời tỷ lệ hiện mắc THA trong cộng đồng gia tăng nhanh theo thời gian: năm 1960 (1%) [7], năm 1992 (11,7%) [31], năm 2002 (16,3%) [17], năm 2005 (26,5%) [27], năm 2008 (27,2%) [12].
Tỷ lệ THA ngày càng gia tăng trên toàn cầu vì sự gia tăng về tuổi thọ và tần suất các yếu tố nguy cơ, đặc biệt là béo phì do thức ăn nhanh và ít vận động thể lực [3],[22] và tỷ lệ này có khoảng dao động rất lớn phụ thuộc vào đặc tính của mẫu nghiên cứu, đặc biệt là về chủng tộc, nhóm tuổi và giới tính [64] và một số yếu tố khác như vùng địa lý, lối sống, nghề nghiệp, trình độ học vấn, điều kiện sống và các hành vi liên quan [44],[53].
Đăk Lăk là tỉnh miền núi, có 44 dân tộc cùng chung sống, điều kiện kinh tế xã hội còn khó khăn, dân tộc thiểu số tại chỗ chủ yếu là người Ê Đê và M’nông [25]. Huyện Lăk nằm phía nam tỉnh Đăk Lăk, bao gồm 16 dân tộc anh em, trong đó dân tộc M’nông chiếm cao nhất với 31.156 người, chiếm 52% dân số của huyện, trong đó đặc biệt Yang Tao là một xã nằm phía đông bắc của huyện Lăk, bao gồm khoảng 7.000 nhân khẩu nhưng là xã có đa số người M’nông sinh sống với 6639 người, chiếm 95% dân số toàn xã và 21% người dân tộc M’nông của huyện Lăk [25].
Việc điều tra tỷ lệ hiện mắc THA và các yếu tố liên quan đến THA ở từng dân tộc cũng như ở các vùng địa lý khác nhau là cần thiết, nhằm đề ra các biện pháp truyền thông về giáo dục sức khỏe để chăm sóc tốt sức khỏe cho đồng bào các dân tộc. Nhiều nghiên cứu về THA đã được tiến hành nhiều nơi ở Việt Nam và khu vực Tây Nguyên nhưng ít thấy nghiên cứu trên các dân tộc thiểu số. Một số nghiên cứu trước đây trên dân tộc thiểu số ở khu vực Tây Nguyên cho thấy tỷ lệ THA ở các dân tộc thiểu số Kon Tum năm 2002 là 12,54% [2]; ở dân tộc Nùng tại xã Cuôr Knia, Buôn Đôn, Đăk Lăk năm 2005 là 15,4% [1]; ở dân tộc Ê Đê tại thành phố Buôn Ma Thuột, Đăk Lăk năm 2008 là 21% [30]. Hiện tại chưa có nghiên cứu nào về tình trạng THA và các yếu tố liên quan đến THA của người dân tộc M’nông trên địa bàn tỉnh Đăk Lăk nói riêng và ở Việt Nam nói chung. Chính vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu này nhằm xác định tỷ lệ và một số yếu tố liên quan đến THA ở người dân tộc M’nông trên địa bàn xã Yang Tao, huyện Lăk, tỉnh Đăk Lăk năm 2009.
Câu hỏi nghiên cứu: Tỷ lệ hiện mắc THA và một số yếu tố liên quan đến
THA ở người M’nông từ 18 tuổi trở lên tại xã Yang Tao, huyện Lăk, tỉnh Đăk Lăk trong năm 2009 là bao nhiêu? Yếu tố nào liên quan độc lập với tỷ lệ hiện mắc THA?
Mục tiêu nghiên cứu:
1. Mục tiêu tổng quát
Xác định tỷ lệ hiện mắc THA và một số yếu tố liên quan đến THA ở người M’nông từ 18 tuổi trở lên tại xã Yang Tao, huyện Lăk, tỉnh Đăk Lăk trong năm 2009.
2. Mục tiêu cụ thể
2.1 Xác định tỷ lệ hiện mắc THA ở người M’nông từ 18 tuổi trở lên tại xã Yang Tao, huyện Lăk, tỉnh Đăk Lăk trong năm 2009.
2.2 Xác định tỷ lệ và phân bố một số yếu tố liên quan đến THA ở người M’nông từ 18 tuổi trở lên tại xã Yang Tao, huyện Lăk, tỉnh Đăk Lăk trong năm 2009.
2.3 Xác định mối liên quan giữa một số yếu tố với tỷ lệ hiện mắc THA ở người M’nông từ 18 tuổi trở lên tại xã Yang Tao, huyện Lăk, tỉnh Đăk Lăk trong năm 2009.
