Luận án tiến sĩ chuyên ngành Quản lý kinh tế
Tên luận án: Quản lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị dựa vào cộng đồng: Nghiên cứu điển hình ở Thành phố Hà Nội
1. Những đóng góp mới về mặt học thuật, lý luận
Luận án là công trình nghiên cứu đầu tiên sử dụng và tích hợp 3 hệ thống lý thuyết: (i) lý thuyết quản lý chất thải rắn đô thị tổng hợp và bền vững; (ii) lý thuyết về sự tham gia của cộng đồng và (iii) lý thuyết hành động tập thể. Bằng phương pháp chuyên gia, tác giả đề xuất 17 chỉ tiêu trên các khía cạnh kinh tế, xã hội, môi trường và thể chế/quản lý nhằm phân tích tính bền vững của mô hình quản lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị dựa vào cộng đồng. Điểm nổi bật của bộ chỉ tiêu này là sự ‘có mặt’ của các chỉ tiêu về sự tham gia của cộng đồng, chỉ tiêu giám sát, chế tài, giải quyết xung đột trong cộng đồng được tác giả phân tích và chiết xuất từ hệ thống lý thuyết (ii) và (iii). Các chỉ tiêu này đã nêu bật vai trò quan trọng của cộng đồng để mô hình quản lý được vận hành một cách bền vững, cũng như gắn kết nội dung ‘dựa vào cộng đồng’ trong bối cảnh quản lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị.
2. Những phát hiện và đề xuất mới rút ra được từ kết quả nghiên cứu, khảo sát của luận án
Kết quả phân tích và đánh giá định lượng chỉ số tổng hợp bền vững đối với hai mô hình quản lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị dựa vào cộng đồng (cộng đồng tự tổ chức và cộng đồng kết hợp với doanh nghiệp tư nhân) ở Hà Nội cho kết quả tương ứng là 0,612 và 0,676. Hai mô hình đều đạt sự bền vững khá cao về khía cạnh môi trường, do sự đóng góp rất lớn từ cải thiện tỷ lệ thu gom và tỷ lệ hộ gia đình được cung cấp dịch vụ. Tuy vậy, hai mô hình đều chưa thực sự bền vững về kinh tế khi tỷ lệ thu hồi chi chi phí chỉ đạt mức 1 và 0,7. Từ khía cạnh xã hội và quản lý/ thể chế, yếu tố chưa bền vững thể hiện ở mức độ tham gia của cộng đồng còn yếu và mờ nhạt; các vấn đề giám sát, chế tài trong mô hình hầu như bị bỏ ngỏ.
Kết quả điều tra 504 hộ gia đình tại hai địa bàn nghiên cứu ở Hà Nội (phường Nhân Chính và xã Sài Sơn) đã xác định mức WTP bình quân của các hộ lần lượt là 35.000đ/hộ/tháng và 25.000đ/hộ/tháng. Luận án đã sử dụng cách tiếp cận ước lượng bằng mô hình Tobit có kiểm soát về giới hạn của biến phụ thuộc, nhằm đảm bảo biến WTP không nhận giá trị âm. Đây là ưu điểm của mô hình Tobit so với mô hình OLS. Vì vậy, kết quả ước lượng WTP trong Luận án đảm bảo độ chính xác cao hơn so với các ước lượng thông thường (OLS). Với kết quả WTP thu thập được, mức phí thu gom được đề xuất tăng gấp 1,5 lần so với hiện tại, tương ứng 9.000 đồng/ người/ tháng đối với khu vực nội thành và 4.500 đồng/ người/ tháng đối với khu vực ven đô đang trong quá trình chuyển đổi đô thị hóa.
