Luận án tiến sĩ chuyên ngành Luật kinh tế
Tên luận án: Trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng thương mại Việt Nam hiện nay
Tính cấp thiết của đề tài
Hoạt động phòng ngừa, ngăn chặn các hành vi vi phạm hợp đồng nhằm bảo đảm trật tự và tạo sự công bằng giữa các chủ thể trong quan hệ hợp đồng là yêu cầu cần thiết trong việc thiết lập và xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh nhằm thúc đẩy nền kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển theo xu hướng hội nhập quốc tế.
Trong những năm vừa qua, vi phạm hợp đồng thương mại có xu hướng gia tăng nhanh chóng, đặc biệt xuất hiện những hành vi vi phạm mang tính chất phức tạp, nghiêm trọng và vi phạm những hợp đồng có giá trị kinh tế cao. Chẳng hạn, theo số liệu thống kê những vụ vi phạm hợp đồng do tòa án Việt Nam thụ lý giải quyết theo thủ tục sơ thẩm trong 8 năm, từ năm 2006 (kể từ khi LTM 2005 có hiệu lực) đến năm 2014, cụ thể, từ năm 2006 đến 2011 (5 năm) là 38077 vụ việc, nhưng từ năm 2012 đến năm 2014 (3 năm) là 48524 vụ việc [207, tr.19]. Qua đây tác giả nhận thấy rằng, số vụ vi phạm HĐTM trong ba năm gần đây tăng lên đáng kể so với những năm trước. Điều đó chứng tỏ rằng, một phần nguyên nhân là do việc nhận thức, quy định và thực thi về chế độ trách nhiệm pháp lý do vì phạm HĐTM chưa hợp lý và đây có thể xem là một trong những tác nhân gây ra tình trạng vi phạm HĐTM nghiêm trọng trong giai đoạn hiện nay.
Để ngăn chặn hành vi vi phạm HĐTM, chúng ta có thể thực hiện bằng nhiều hình thức khác nhau như đề cao đạo đức trong kinh doanh, nâng cao ý thức pháp luật, tuyên truyền phổ biến pháp luật cho các chủ thể kinh doanh. Trong đó, xác định và áp dụng đúng trách nhiệm pháp lý trong thương mại (chế tài thương mại) là biện pháp pháp luật đặc biệt, góp phần trong việc ngăn chặn hiệu quả các hành vi vi phạm. Vì vậy, trong các văn bản pháp luật về thương mại như PLHĐKT, LTM 1997, nhà nước luôn có những quy định khá cụ thể về chế định trách nhiệm pháp lý do vi phạm HĐTM. Hiện nay, quy định về trách nhiệm pháp lý do vì phạm HĐTM (chế tài thương mại) tiếp tục được khẳng định trong LTM 2005. Tuy nhiên, một số quy định về trách nhiệm pháp lý do vi phạm HĐTM vẫn còn bộc lộ một số bất cập gây khó khăn trong công tác áp dụng pháp luật và giải quyết tranh chấp có liên quan. Các hành vi vi phạm hợp đồng, căn cứ áp dụng trách nhiệm, các biện pháp trách nhiệm, các trường hợp miễn trừ trách nhiệm vẫn là các vấn đề còn tranh cãi trong giới luật học, đặc biệt là cách thức áp dụng các biện pháp trách nhiệm pháp lý cho từng hành vi vi phạm HĐTM. Những vấn đề này cần phải tiếp tục được làm rõ và đề xuất giải pháp pháp lý nhằm khắc phục, hoàn thiện.
So sánh LTM 2005 của Việt Nam với PICC, CUV và văn bản pháp luật quy định về trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng của một số quốc gia (Mỹ, Pháp, Trung Quốc, Nhật Bản, Anh, Nga, …) còn nhiều điểm chưa tương đồng. Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam hội nhập sâu rộng như hiện nay đòi hỏi phải cần sửa đổi, bãi bỏ một số quy định chưa phù hợp và ban hành những quy định mới về trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng mang tính thích ứng cao theo xu hướng tiếp thu có chọn lọc những điểm tiến bộ của các văn bản pháp luật của quốc tế.
Về lý luận, có nhiều công trình nghiên cứu trong và ngoài nước, phân tích về trách nhiệm pháp lý do vì phạm hợp đồng, đặc biệt là trách nhiệm pháp lý do vì phạm HĐTM. Trong số các công trình nghiên cứu về vấn đề này, các tác giả đã có một số ý kiến tương đồng về mặt lý luận, về các quy định pháp luật, tuy nhiên còn một số nội dung về trách nhiệm pháp lý do vì phạm HĐTM vẫn chưa thống nhất quan điểm với nhau. Ngoài ra, việc quy định và áp dụng trách nhiệm pháp lý do vì phạm HĐTM cho các thương nhân phải xác định ở mức độ khác biệt so với việc áp dụng trách nhiệm do một cá nhân bình thường (không phải là thương nhân) vi phạm hợp đồng dân sự. Theo đó, luật pháp hiện hành quy định chưa hoàn toàn nhất quán về hai hoạt động này.
Từ những lý do trên tác giả lựa chọn đề tài “Trách nhiệm pháp lý do vi phạm hợp đồng thương mại ở Việt Nam hiện nay” làm luận án tiến sỹ luật học.
