Luận án tiến sĩ chuyên ngành Kinh tế nông nghiệp
Tên luận án: Chiến lược nâng cấp chuỗi giá trị ngành hàng ca cao ở tỉnh Bến Tre
Tóm tắt nội dung luận án
Mục tiêu chính của luận án nhằm phân tích hoạt động của các tác nhân tham gia chuỗi giá trị ngành hàng ca cao, phân tích giá trị gia tăng và sự phân phối giá trị gia tăng giữa các nhân tác tham gia chuỗi giá trị ngành hàng, đồng thời phát hiện các “vấn đề” hay “khe hổng” cần thiết phải cải thiện để nâng cao giá trị kinh tế của chuỗi, thông qua đó đề xuất các chiến lược, giải pháp chiến lược và các hoạt động để nâng cấp chuỗi nhằm nâng cao thu nhập cho các tác nhân tham gia chuỗi giá trị ca cao ở tỉnh Bến tre. Dữ liệu của luận án được thu thập từ 367 tác nhân tham gia chuỗi giá trị ngành hàng ca cao ở tỉnh Bến tre, bao gồm: nông hộ trồng ca cao, điểm thu gom – sơ chế, công ty thu mua hạt, công ty xuất khẩu, công ty chế biến và xuất khẩu, cơ sở sản xuất bánh kẹo, người bán lẻ/siêu thị và các nhà hỗ trợ chuỗi. Luận án sử dụng cách tiếp cận chuỗi giá trị của Kaplinsky & Morris (2001), phương pháp liên kết chuỗi giá trị của GTZ (2007) và nâng cao thị trường cho người nghèo (M4P, 2007). Thông qua tổng quan tài liệu, các khe hồng về nghiên cứu chuỗi giá trị được phát hiện. Đây là cơ sở khoa học quan trọng để xây dựng khung nghiên cứu cho luận án. Bộ công cụ phân tích chuỗi giá trị được sử dụng để phát họa sơ đồ chuỗi giá trị, phân tích giá trị gia tăng và sự phân phối giá trị gia tăng cũng như phân tích kinh tề chuỗi của các tác nhân tham gia chuỗi giá trị ngành hàng ca cao ở tỉnh Bến tre. Đồng thời, phương pháp phân tích bao dữ liệu (DEA) được sử dụng để phân tích hiệu quả sản xuất ca cao, phương pháp hồi quy tuyến tính để xác định các yếu tố thuộc về nguồn lực nông hộ ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất ca cao, phương pháp thống kê mô tả để mô tả tình hình sản xuất và thị trường ca cao trong ngoài nước, mô tả thông tin tổng quát của các tác nhân tham gia chuỗi, các khoản chi phí, đánh giá rủi ro, diện tích sản xuất .v.v. Phương pháp phân tích ma trận SWOT và tham vấn chuyên gia được sử dụng để làm cơ sở khoa học cho việc để xuất các chiến lược và giải pháp nâng cấp chuỗi góp phần nâng cao thu nhập cho các tác nhân tham gia chuỗi.
Những kết quả mới của luận án:
Nhu cầu về ca cao trên thế giới là lớn và có xu hướng thiếu hụt trong tương lai nhưng giá cả đầu ra thì không ổn định và yêu cầu của thị trường về chất lượng ca cao ngày càng cao.
– Chuỗi giá trị của ngành hàng ca cao tỉnh Bến tre có 5 kênh phân phối trong đó có 3 kênh xuất khẩu và 2 kênh nội địa. Kênh xuất khẩu chủ yếu là xuất khẩu hạt (chiếm 89,28% tổng sản lượng ca cao của tỉnh). Đối với kênh tiêu dùng nội địa, ca cao hầu như được dùng để sản xuất bơ ca cao, bột ca cao, socola nhão, socola, là nguyên liệu đầu vào cho ngành hàng bánh kẹo. Kênh nội địa mang lại giá trị gia tăng và giá trị gia tăng thuẩn nhiều hơn gấp đôi so với kênh xuất khẩu. Phân phối lợi ích giữa các tác nhân trong chuỗi hiện theo hướng có lợi cho công ty xuất khẩu, công ty chế biến và xuất khẩu.
– Nông hộ trồng ca cao là tác nhân tạo ra giá trị gia tăng cao nhất trong chuỗi, kế đến là công ty chế biến và xuất khẩu, công ty xuất khẩu, điểm bán lẻ, thu gom sơ chế, công ty thu mua hạt. Ở các kênh thị trường, nông hộ hầu như là tác nhân nhận được sự phân phối giá trị gia tăng thuẩn (lợi nhuận) cao nhất. Tuy nông hộ là tác nhân có % tổng lợi nhuận cao nhất nhưng vì sản lượng rất ít nên lợi nhuận mà nông hộ nhận được rất thấp. Mối liên kết ngang và dọc giữa các tác nhân trong chuỗi còn lỏng lẻo. Rủi ro do thời tiết, khí hậu ảnh hưởng rất lớn đến nông hộ trồng ca cao, điểm thu gom sơ chế, công ty chế biến và xuất khẩu. Rủi ro này thuộc về tự nhiên nên khả năng quản lý và hạn chế rủi ro rất thấp.
– Bốn chiến lược nâng cấp chuỗi được đề xuất là (1) chiến lược cắt giảm chi phí, (ii) chiến lược nâng cao chất lượng, (iii) chiến lược đầu tư công nghệ (iv) chiến lược tổ chức lại hệ thống phân phối. Chín giải pháp chiến lược nâng cấp chuỗi giá trị ngành hàng ca cao ở tỉnh Bến tre được đề xuất thuộc bốn chiến lược trên, bao gồm: (i) Duy trì, mở rộng diện tích, qui mô trồng ca cao nhằm tận dụng lợi thế về qui mô; (ii) Thay đổi tập quán canh tác, giảm các yếu tố nhập lượng (iii) tăng cường áp dụng kỹ thuật sản xuất mới để tăng năng suất và giảm chi phí sản xuất; (iv) tăng cường liên kết giữa nông dân với nhau để giảm chi phí đầu vào; (v) nâng cao chất lượng ca cao thông qua việc trồng theo các tiêu chuẩn; (vi) xây dựng liên kết ngang giữa các điểm thu gom sơ chế, liên kết dọc giữa các công ty với điểm thu gom sơ chế nhằm nâng cao chất lượng; (vii) tận dụng sự hỗ trợ của địa phương và công ty để đầu tư công nghệ, nâng cao năng lực sơ chế; (viii) lai tạo các loại giống thích ứng với xâm nhập mặn, chống chịu sâu bệnh; (ix) tổ chức lại hệ thống phân phối. Mười tám hoạt động được đề xuất nhằm thực hiện chín giải pháp chiến lược nâng cấp chuỗi giá trị ngành hàng ca cao ở tỉnh Bến tre là: (i) rà soát và xây dựng lại chương trình phát triển ca cao của tỉnh, (ii) cũng cố vai trò của hội nông dân, câu lạc bộ ca cao, (iii) tổ chức các lớp tập huấn, (iv) tham quan học hỏi, (v) lựa chọn địa bàn canh tác, (vi) giảm các yếu tố đầu vào trong sản xuất, (vii) tập huấn kỹ thuật sản xuất mới (viii) tận dụng vỏ ca cao để sản xuất phân hữu cơ, (ix) cắt giảm chi phí mua vật tư, (x) khuyến khích nông hộ trồng ca cao theo tiêu chuẩn UTZ, hữu cơ, (xi) tạo sự khác biệt giữa ca cao có áp dụng tiêu chuẩn và ca cao không áp dụng tiêu chuẩn, (xii) liên kết các điểm thu gom sơ chế với nhau, (xiii) kiểm tra chất lượng ca cao (xiv) cải tiến công nghệ trồng trọt để tăng sản lượng và bảo đảm chất lượng ca cao, (xv) cải tiến công nghệ trong khâu sơ chế, (xvi) nâng cấp công nghệ chế biến để đa dạng hóa và phát triển sản phẩm mới, (xvii) lai tạo giống, (xviii) tổ chức lại hệ thống phân phối 3. Các ứng dụng trong thực tiễn, các vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu:
– Khả năng ứng dụng trong thực tiễn
Các chiến lược, giải pháp chiến lược và các hoạt động nâng cấp chuỗi giá trị ngành hàng ca cao ở tỉnh Bến tre là cơ sở khoa học quan trọng đối với lãnh đạo ngành nông nghiệp tỉnh Bến Tre. Luận án là tài liệu tham khảo hữu ích phục vụ cho quá trình đào tạo các chuyên ngành Kinh tế nông nghiệp và Phát triển nông thôn ở bậc đại học và sau đại học.
– Vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, luận án sẽ không tránh khỏi những hạn chế nhất định. Chính vì thế, một vấn đề nghiên cứu tiếp theo được gọi mở từ giới hạn của kết quả nghiên cứu của luận án như sau: Trong phân tích chuỗi giá trị đề tài chưa tiến hành phân tích lợi thế cạnh tranh vì không có đủ thông tin về đối thủ cạnh tranh nên đây cũng là một vấn đề cần nghiên cứu tiếp.
