TRÍCH YẾU LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Tên tác giả: Quốc Minh Dũng
Tên luận án: Nghiên cứu cấu trúc rừng lá rộng thường xanh và tính đa dạng thực vật thân gỗ tại Vườn Quốc gia Phia Oắc – Phia Đén, tỉnh Cao Bằng
Ngành khoa học của luận án: Lâm sinh
Mã số: 9.62.02.05
Tên đơn vị đào tạo: Trường Đại học Lâm nghiệp
1. Mục đích và đối tượng nghiên cứu của luận án
– Mục tiêu nghiên cứu: (i) Mô tả được đặc điểm cấu trúc rừng lá rộng thường xanh nghèo và nghèo kiệt tại khu vực nghiên cứu.
(ii) Mô tả được tính đa dạng loài thực vật thân gỗ của rừng lá rộng thường xanh nghèo và nghèo kiệt tại khu vực nghiên cứu.
(iii) Xác định được biến động cấu trúc quần xã rừng lá rộng thường xanh nghèo và nghèo kiệt trong giai đoạn 2015-2020 tại khu vực nghiên cứu.
(iv) Đề xuất được giải pháp phục hồi và phát triển bền vững các loài thực vật thân gỗ tại khu vực nghiên cứu.
Đối tượng nghiên cứu: (1) Quần xã thực vật rừng lá rộng thường xanh nghèo và nghèo kiệt tại VQG Phia Oắc-Phia Đén, tỉnh Cao Bằng. (ii) Nghiên cứu đặc điểm lâm học và biến động cấu trúc lâm phần của các trạng thái rừng này trong giai đoạn 2015 – 2020.
2. Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng
Quan điểm và phương pháp tiếp cận: Mô tả cấu trúc, tính đa dạng loài và biến động cấu trúc theo thời gian của hai kiểu rừng này để tìm ra các quy luật tự nhiên đã và đang điều chỉnh cấu trúc rừng nhằm đề xuất được giải pháp phục hồi và phát triển rừng tự nhiên một cách phù hợp với điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu.
Thu thập số liệu: (1) Số liệu điều tra năm 2015 trên 02 6 định vị sinh thái quốc gia số 12 và 13 trên địa bàn VQG Phia Oắc-Phia Đén, tỉnh Cao Bằng của Phân viện điều tra-Quy hoạch Rừng Đông Bắc Bộ. (ii) Điều tra thu thập số liệu trên 02 ODV 12 và 13 năm 2020.
– Xử lý số liệu: Ứng dụng các phương pháp thống kê trong lâm nghiệp để xửlý và phân tích các số liệu, trên cơ sở sử dụng các phần mềm Excel 2016, Past 4.14, Programita, SPSS 26, Phylocom 4.2 và các phần mềm khác có liên quan.
3. Các kết quả chính và kết luận
– Kết quả nghiên cứu thực nghiệm:
(i) Tầng cây gỗ: Trong giai đoạn 2015-2020, mật độ cây gỗ trung bình từ 209-378 cây/ha. Trữ lượng và sinh khối trên mặt đất không thay đổi đáng kể, cho thấy rừng tự nhiên LRTX vẫn ở trạng thái nghèo và nghèo kiệt. Cấu trúc lâm phần thể hiện theo các phân bố lý thuyết như vậy vẫn đảm bảo cấu trúc một cách tự nhiên. Phân bố không gian chuyển từ dạng cụm sang dạng ngẫu nhiên khi đường kính cây và phạm vi không gian tăng lên, và quan hệ cạnh tranh giữa các cây có xu hướng tăng. (ii) Tầng cây tái sinh: Mật độ cây tái sinh trung bình ở cấp chiều cao > 0,5 m trong giai đoạn 2015-2020 nằm trong khoảng 625 – 3,542 cây/ha. Trên 90% cây tái sinh có nguồn gốc từ hạt, cây tái sinh có chất lượng tốt nằm trong khoảng 20 -72%. Phân bố không gian của cây tái sinh trên mặt đất chủ yếu có dạng cụm và dạng đều. (iii) Tổ thành loài và đa dạng tầng cây gỗ: Tổ hợp 21 loài ưu thế chủ yếu là cây ưa sáng, chiếm 43-80%. Có sự khác biệt lớn về tính đa dạng, mức độ đồng đều về thành phần loài cũng như sự ổn định của các quần xã cây gỗ. (iv) Tổ thành loài và đa dạng tầng cây tái sinh: Tổ hợp loài cây ưu thế cũng là các loài ưa sáng tương tự như tầng cây cao. (v) Đa dạng phát sinh loài: Đa dạng phát sinh loài không cao và cấu trúc phát sinh loài chủ yếu ở dạng đều, cho thấy rừng bị tác động mạnh hoặc điều kiện sống không thuận lợi. (vi) Động thái cấu trúc rừng LRTX giai đoạn 2015-2020: Tỷ lệ cây bổ sung thấp hơn tỷ lệ cây chết, tập trung ở cỡ đường kính nhỏ. Mật độ trung bình giảm, trong khi đường kính trung bình tăng nhẹ, cho thấy quá trình phục hồi tự nhiên diễn ra rất chậm.
– Đề xuất phục hồi và phát triển rừng: (i) Khoanh nuôi xúc tiến tái sinh tự nhiên đối với phân khu bảo vệ nghiêm ngặt của VQG. (ii) Khoanh nuôi xúc tiến tái sinh tự nhiên có trồng bổ sung đối với phân khu phục hồi sinh thái của VQG. (iii) 05 loài cây bản địa được đề xuất cho các biện pháp trồng bổ sung và làm giàu rừng tự nhiên bao gồm: (1) Cây Bồ đề (Styrax tonkinensis Pierre); (2) Cây Trám trắng (Canarium album); (3) Cây Cáng lò (Betula alnoides); (4) Cây Kháo vàng (Machilus bonii Lecomte); (5) Cây Trấu lá xẻ (Vernicia montana)
